Autorzy: lek. wet. Aleksandra Szuba oraz tech. wet. Agnieszka Cholewiak-Góralczyk – dietetycy psów i kotów

Dieta BARF a gotowanie dla psa

Diety przygotowywane w domu przez opiekunów budzą dużo kontrowersji, ale tylko jeśli są… surowe! Gotowanie dla psa jakoś specjalnie nikogo nie dziwi, chociaż to właśnie diety gotowane są najczęściej nieprawidłowo komponowane. Bez suplementacji, bez wyliczeń, chociażby zawartości białka i tłuszczu w psiej misce. Bez określania wielkości dawki pokarmowej. Dlaczego więc to diety surowe, w tym dieta BARF, budzą tak wiele kontrowersji? Zapewne przez niefrasobliwe ich stosowanie przez zarówno psich jak i kocich opiekunów. BARFem nie będzie rzucanie do miski kawałka mięsa. Ani podawanie łysego gnata, żeby piesek sobie go ogryzł.

Rys historyczny

Model diety surowej został po raz pierwszy opisany przez australijskiego lekarza weterynarii, dr Iana Billinghursta w książce “Give Your Dog a Bone”. Zakładał on żywienie oparte o surowe produkty pochodzenia zwierzęcego – mięso, podroby, kości mięsne – z niewielkim dodatkiem innych składników – jaj, ryb, nabiału, warzyw, ziaren i owoców. Został nazwany BARF (z ang. – Biologically Appropriate Raw Food) i miał być zbliżony do diety dzikich i wolnożyjących psowatych. Z czasem, w miarę rozwoju dietetyki weterynaryjnej oraz wiedzy o zapotrzebowaniu i wymaganiach danego gatunku w zakresie odżywiania, uległ on modyfikacjom – zmniejszono udział mięsnych kości, odstawiono nabiał, ziarna, dołożono suplementy pokrywające minimalne zapotrzebowanie na niezbędne mikroelementy. Cechą wspólną pozostaje dominujący udział surowych składników pochodzenia zwierzęcego.

Elementy diety BARF

W diecie BARF zarówno w przypadku psów jak i kotów źródłem białka są produkty pochodzenia zwierzęcego – mięso, podroby, jaja, ryby. Ich różnorodność gatunkowa w diecie ma pokryć zapotrzebowanie na niezbędne aminokwasy, mikro i makroelementy oraz witaminy. Tłuszcz jest źródłem energii, ze względu na niską podaż węglowodanów diecie lub ich brak. Koty ani psy nie posiadają zapotrzebowania na węglowodany poza specyficznymi stanami zdrowotnymi bądź fizjologicznymi.

Jak każda samodzielnie skomponowana dieta, wymaga zaangażowania ze strony opiekuna oraz odpowiedniego dopasowania – wskazane jest wyliczenie zapotrzebowania energetycznego, jego pokrycie w ilości dostarczanych kalorii, poziom białka, tłuszczu, mikro, makroelementów niezbędnych w diecie, witamin, aminokwasów limitujących. Nie ma diety BARF bez wyliczeń i analiz. Jeśli chcesz BARFować musisz pogodzić się z tym faktem i nie próbować go obejść. Możesz też skorzystać z pomocy naszych dietetyków. Koci i psi dietetyk wyliczy wszystko za Ciebie tak, żeby można było bezpiecznie stosować dietę.

Jak wygląda kompozycja miski w diecie BARF?

Różni się to w zależności od tego czy mówimy o psiej czy o kociej misce.

W przypadku psa dieta BARF składa się z dwóch głównych typów produktów:

• Cześć “ mięsna” – czyli produkty pochodzenia zwierzęcego – mięso mięśniowe, podroby, mięsne kości, ryby, jaja
• Część “roślinna” – warzywa i owoce

Kompozycja miski zależy od preferencji danego psiaka, częstotliwości karmienia oraz przyjętego bilansu – można podawać zarówno wszystko razem raz dziennie, jak i dzielić w różny sposób, zależny od preferencji psa ( i opiekuna) – popularne jest podawanie warzyw i owoców w osobnych posiłku lub bilansowanie poszczególnych elementów na przestrzeni kilku dni.

Część roślinna – warzywa i owoce – są nieobowiązkowym elementem diety, tzn, że pies który ich nie chce, nie musi ich otrzymywać. Wyjątkiem są niektóre sytuacje fizjologiczne – ciąża, psy sportowe o bardzo dużym zapotrzebowaniu – oraz chorobowe – jak choroby tarczycy, często choroby nerek, niektóre choroby wątroby – przy których podawanie węglowodanów z warzyw i owoców może być korzystne.

Stanowią niewielką część diety – łącznie 20%- z czego 15% to warzywa, 5% owoce – jako bogate źródło cukrów prostych. Przy psach otyłych lepiej zrezygnować z owoców. Warzywa mogą być cennym dodatkiem ze względu na zawartość włókna pokarmowego (korzystnie działającego na florę bakteryjną jelita grubego oraz wspomagająco prawidłowe formowanie mas kałowych) oraz niektórych witamin i minerałów (witaminy A,E,K, B1, B2, B6, B12, B-karotenu, magnezu, potasu, sodu).

Mogą być podawane jako osobny posiłek lub łącznie z częścią mięsną. Korzystnie jest podawać warzywa ugotowane i rozdrobnione.

Warzywa dozwolone : ogórek zielony (surowy), większość po gotowaniu i rozdrobnieniu: dynia, marchew, korzeń pietruszki, seler, cukinia, pomidor, burak, kalafior, groszek zielony, brokuł, ziemniak /batat (ostatni dwa tylko po odpowiedniej obróbce termicznej).

Owoce dozwolone: jabłka, borówki, maliny, jagody, truskawki, gruszki, arbuza, banana;

Produkty roślinne NIEDOZWOLONE w psiej diecie: cebula, czosnek, ostra papryka, cytrusy, winogrona, rodzynki

Część mięsna

• Mięso – mięśnie poprzecznie prążkowane, dowolnego gatunku (poza dzikiem).
  
  • w BARFie jest źródłem białka – różnorodność gatunkowa pokrywa zapotrzebowanie na niezbędne aminokwasy oraz fosfor, sód, potas, magnez, żelazo, chlor, siarkę, wapń, miedź, mangan, kobalt, molibden, witaminy z grupy B – tiaminę, ryboflawinę, kobalaminę, kwas pantotenowy i kwas foliowy
  • jako składnik pokarmowy – zawiera ok 70% wody, 16 – 22 % białka i zmienna ilość tłuszczu, w zależności od gatunku zwierzęcia i elementu tuszy
  • w kompozycji dawki uwzględniamy w tym punkcie zarówno czyste mięso mięśniowe jaki elementy przynależne do kości mięsnych
• podroby – jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak : serce, żołądki, nerki, płuca, śledziona, język, przełyki, tchawice, jądra, mózgi
  
  • są źródłem mikroelementów i witamin – fosforu, sodu, potasu, magnezu, żelaza, chloru, siarki, wapnia, miedzi, manganu, kobaltu, molibdenu, witamin z grupy B (tiamina, ryboflawina, niacyna, kobalamina, kwas pantotenowy i kwas foliowy), witaminy A (szczególnie bogatym źródłem jest wątroba), witaminy D (nerki), niezbędnych kwasów tłuszczowych nienasyconych – EPA i DHA (szpik kostny), omega 6
  • stanowią 15 – 20 % dawki pokarmowej, w tym 5 – 8 % stanowi wątroba
  • ostrożnie lub wcale nie należy podawać nieoczyszczonych elementów przewodu pokarmowego ptactwa i zwierzyny płowej – ze względu na ryzyko pasożytnicze

Kości – podawane są kości mięsne, czyli takie, które pokryte są przynależną tkanką mięśniową, skórą i tkanką łączną. Kości powinny być dopasowane do możliwości psa i jego umiejętności gryzienia.

• są źródłem mikroelementów – min wapnia i fosforu oraz kwasów tłuszczowych ze szpiku kostnego
• nie podaje się NIGDY ŻADNEMU zwierzęciu kości poddanych obróbce termicznej,
•  nie podajemy kości psom łapczywym, zawziętym, broniącym zasobów, mającym problemy z przewodem pokarmowym i z chorobami nerek
• nie podajemy nigdy kości łysych (bezmięsnych) oraz kości nośnych (kończyn) dużych zwierząt

Jeżeli pies sobie nie radzi z gryzieniem kości, zastępuje się je innym suplementem wapnia – mączką kostną, węglan wapnia, cytrynian wapnia lub wapń z alg.

Elementy dodatkowe (ale obowiązkowe!)

Jaja – multiwitamina i dodatek – zawierają witaminy  A, D, E i K, a także kwas foliowy, niacynę, biotynę, karotenoidy, cholinę, lecytynę, luteinę, cynk, wapń, fosfor, żelazo, selen, magnez, miedź i jod. Można stosować jaja kurze, przepiórcze, kacze, gęsie, strusie. Można stosować żółtka lub całe jaja. Ilość zależna jest od tolerancji psa. W kocim BARFie dajemy zazwyczaj jedno jajko kurze na kilogram mięsa i podrobów chyba, że stan zdrowia kota wymaga innego dawkowania. W przypadku nietolerancji na żółtko jaja kurzego możemy zastosować żółtka jaj innych ptaków, np. przepiórcze. Wszystko zależy od tego, jaki rodzaj akceptuje zwierzę – zarówno smakowo jak i zdrowotnie.

Ryby – element dodatkowy, źródło łatwostrawnego białka i kwasów tłuszczowych omega 3 – EPA i DHA. Niektóre mogą zawierać substancje antyodżywcze – tiaminazę i triox. Bezpieczne do podawania na surowo są : dorsz, flądra, łosoś, okoń, pstrąg, sola, dorada.

Suplementy

Suplementy w BARFie równoważą braki niektórych składników lub uzupełniają te, których nie dostarczamy w diecie. Na ilość danych składników w mięsie wpływa szereg czynników – takich jak gatunek, wiek, płeć, dieta i stan zdrowia. Podawanie niesuplementowanego mięsa może skutkować niedoborami lub brakiem równowagi (np zaburzeniami stosunku wapń – fosfor).

Są suplementy tzw podstawowe – takie jak drożdże, algi, oleje (omega 3, tran lub olej z łososia) – oraz suplementy dodatkowe, używane w zależności od składu diety i indywidualnych wskazań – takie jak hemoglobina, sól himalajska, witamina E.

• Drożdże browarnicze (Saccharomyces cerevisiae) – suplement witamin z grupy B. Wpływają na kondycję sierści i skóry. Poprawiają równowagę mikrobiologiczną jelit oraz wpływają na sprawność funkcjonowania układu nerwowego.

• Algi morskie (Ascophyllum nodosum) – suplement jodu, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy.

• Oleje rybne – suplement kwasów omega-3. Są one niezbędne w diecie, aby zrównoważyć nadmiar kwasów omega-6 występujący w mięsie zwierząt rzeźnych. Bardzo korzystnie wpływają na sierść, redukują procesy zapalne, wzmacniają układ odpornościowy i działają przeciwnowotworowo.

• Tran – suplement witaminy D (olej z wątroby dorsza), podaż zależna od składu diety , niezbędna do utrzymania prawidłowej równowagi i metabolizmu wapnia i fosforu

• Witamina E – antyoksydant, wspomaga metabolizm tkanki tłuszczowej, jest silnym przeciwulteniaczem

• Suplement wapnia – przy braku podawania odpowiedniej ilości w postaci kości – podawane są zamienniki (zależnie od potrzeb danego zwierzęcia): mączka kostna / mielone skorupki jajek/ węglan wapnia/ cytrynian wapnia / wapń z alg morskich – regulacja prawidłowego bilansu wapnia : fosforu w organizmie

• Hemoglobina – suplement żelaza, podawany przy diecie bogatej w mięsa z niską zawartością żelaza w przypadku zwierząt wymagających takiej suplementacji.

• Dodatek soli himalajskiej/kamiennej – suplement sodu i chloru

Koci BARF

BARF w wydaniu kocim przeraża psiarzy. Jest bardziej dokładny, poukładany i suplementów jest w nim więcej. Ale nie ma się czego bać! Pierwsza dobra wiadomość: u kotów podajemy jedynie mięso i podroby. Owoce są zakazane a z warzyw korzystamy jednie w specyficznych stanach zdrowotnych – w małych ilościach. Węglowodany są szkodliwe dla kotów i nie powinny trafiać do ich misek. Poza wymienionymi wyżej suplementami u kotów stosujemy jeszcze jako suplement obowiązkowy TAURYNĘ – aminokwas siarkowy, który uczestniczy w wielu istotnych dla zdrowia procesach. Kot nie może żyć bez tauryny więc w jego diecie to absolutna podstawa. Uwaga: jeśli pies jest na gotowanym odpowiedniku diety BARF – wtedy też do jego diety powinniście włączyć taurynę. Ma ona ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania mięśnia sercowego. U kotów hemoglobina jest suplementem obowiązkowym. Posiłki wylicza się korzystając z narzędzi do komponowania kociej diety.

Podsumowanie

Dieta BARF może być bardzo korzystna dla zdrowia i samopoczucia psa i kota, ale wymaga dużo zaangażowania ze strony opiekuna zwierzęcia dla prawidłowego prowadzenia, doboru składników, suplementacji i dawki pokarmowej. Po więcej szczegółów zapraszamy na grupę na Facebooku Surowe Kotki i Psy, a w przypadku chęci ułożenia diety przez naszych dietetyków o kontakt mailowy.